جواهرات ایرانیان باستان شامل عقیق، فیروزه و لاجورد
ایرانی ها چه جواهری را می پسندیدند؟
بیشتر اشیای زینتی پیدا شده در شهر سوخته با سنگ های نیمه بهادار وارداتی مانند لاجورد، عقیق و فیروزه که از معادن دوردست به این شهر وارد می شده ساخته شده اند.
سنگ های لاجورد وارداتی توسط صنعتگران این شهر به شی زینتی یا بلوک های تراشیده شده تبدیل و به سرزمین های دور دست آن سوی خلیج فارس صادر می شد.
این طور که سرپرست گروه باستان شناسی شهر سوخته می گوید، اشیا و لوازم مدفون در قبور نشان دهنده درجه فقر، غنا و طبقه اجتماعی و در برخی موارد شغل، جایگاه و خواستگاه اصلی فرد است.
صنعتگران شهر سوخته قلوه سنگ های عقیق را از بستر رودخانه ها پیدا می کردند و مهره ها را ساییده و به اشکال متنوع استوانه ای، کروی و دیسک تبدیل می کردند.
گردنبندها یا دستبندهای کشف شده در شهر سوخته از ترکیب چند سنگ با رنگ های مختلف ساخته می شدند و در ساخت آنها بیشتراز مهره لاجورد، فیروزه و عقیق استفاده شده است.
با این حال، مقدار سنگ ها و مهره های فیروزه ای که در شهر سوخته پیدا شده، بسیار کمتر از لاجورد است.
فیروزه هایی که استفاده می شدند، در اندازه های کوچک و حداکثر به بزرگی تخم پرندگان استخراج می شده و نیازی به برش اولیه و قطعه قطعه شدن نداشتند.
نخستین مته های صنعتی
باستان شناسان در تعدادی از گورهای شهر سوخته نوک مته، اره، تراشه و قطعات نیمه تمام مهره ها و ابزارهای لازم سنگ تراشی پیدا کرده اند. ابزارهایی که وقتی روی مهره های چوبی، سنگی و استخوانی به کار می رفت، زیورآلاتی با کاربردهای تزئینی و حتی مذهبی می ساخت.
سیدسجادی می گوید: «در شهر سوخته بیش از ۲۰۰ نوک مته در زمینی به مساحت ۱۰۰ متر مربع از اتاق های دوره دوم استقرار جمع آوری شده و هزاران تراشه و خرده سنگ لاجورد و عقیق، چه به صورت مهره های شکسته و چه به صورت خرده ریزه، دیده شده است. علاوه بر آن تعداد ۷۱ قطعه فیروزه که حدود ۲۰ درصد فیروزه های پیداشده شهر سوخته را تشکیل می دهد نیز از همین قسمت جمع آوری شده است.»
جواهرسازی صنعتی بود که ۵هزار سال قبل ایرانی های باستان به آن علاقه داشتند و به عنوان یک شغل پرطرفدار سراغش می رفتند. وقتی هنوز دوره تمدن برنز بود و ساکنان شهر سوخته، از متمدن ترین مردمان جهان به شمار می رفتند.
باستان شناسان در کاوش شهر سوخته مهره های زیادی را پیدا کردند که از سنگ های لاجورد، عقیق، مرمر، فیروزه و دیگر سنگ های گرانبها و نیمه گرانبها ساخته شده بودند.
سنگ هایی که تعداد زیادی از آنها از گورستان شهر به دست آمد و نشان داد که ایرانیان باستان در ۵هزار سال قبل به جواهرسازی علاقه داشته اند. صنعتگران این شهر از طلا و سنگ های گرانبها مهره های بسیار ظریف و شکیلی می ساختند که استفاده تزیینی داشت.
سید منصور سید سجادی سرپرست گروه باستان شناسی شهر سوخته در گفتگو با خبرنگار مهر در زاهدان می گوید:
«مطالعه و آزمایش های انجام شده بر روی آثار به دست آمده از کاوش های شهر سوخته به شناسایی مشاغل گوناگون رایج در این شهر چون دامداری، کشاورزی، معماری، مدیریت، صیادی و شکار، سفالگری، فلزکاری، سنگ تراشی، تجارت و پزشکی کمک کرده است. اما یکی از مشاغل ساکنان شهر سوخته در دوران رونق و شکوفایی، مهره سازی و جواهر سازی بوده و مردم این شهر چون جوامع دیگر به زیبایی و آراستگی ظاهر و باطن توجه داشته اند.»
او ادامه می دهد: «مهره سازان شهر سوخته، آماده سازی و ساختن انواع مهره ها از موادی مثل چوب، استخوان، گل، سفال، سنگ و فلز برای مراسم تدفین را برعهده داشته اند.»
به گفته سید سجادی، غنا و تنوع مواد باستانی و فرهنگی در شهر سوخته نسبت به بسیاری از شهرهای باستانی فلات ایران و سرزمین های همجوار بیشتر است و سلسله تپه های وسیع و کم ارتفاع محوطه تاریخی شهر سوخته واقع در ۵۶ کیلومتری جنوب شهرستان زابل برای بسیاری از باستان شناسان و علاقه مندان به تاریخ کهن جهان جذاب و دیدنی است.
