جواهرات و زینت در اسلام
نگاهی به جایگاه سنگ های زینتی در دین اسلام و قرآن
اگر چه در اسلام استفاده از طلا و ابریشم برای مردان حرام است , اما استفاده از آنان برای زنان حلال است .
در زمینه ی جواهرات اسلامی می تواند شاهد نمونه های مختلفی از جواهرات گل دار , کارهای سیاه قلم و موارد دیگر به صورت جداگانه یا مشترک بود .
در ادبیات اسلامی سنگ های گرانبها و کانی ها , «جواهر» نامیده می شوند که این کلمه برگرفته از زبان فارسی است . این واژه در عرفان اسلامی معنای فلسفی عمیقی دارد .
زینت آلات از ریشه ی کلمه زینت گرفته شده و به معنی چیزی را با زیور (جواهرات , لوازم فرعی ) تزیین کردن است . این واژه در برخی از احادیث نیز با همین مفهوم آشکار بیان شده است . پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد (ٌص) در حدیثی فرموده اند : «خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد » .
در اسلام این حکم وجود دارد که استفاده از طلا و ابریشم برای مردان حرام و برای زنان حلال است . همچنین طبق این حکم استفاده از نقره برای آقایان حلال است و هنگام زیارت کعبه برای هر دو جنسیت استفاده از جواهرات ممنوع است .
زیورآلاتی که از سنگ تهیه شده اند محدودیت چندانی برای آنها بیان نشده است .
فقه اسلامی اظهار می دارد که برای سنگ های مقادیر کم و آن هایی که به عنوان زینت استفاده می شوند نیاز به زکات دادن نیست , حتی برخی منابع اسلامی درباره ی سنگ های زینتی وجود دارد که معروف ترین آن ها کتاب «الجماهر فی معرفه الجواهر » نوشته ی «ابوریحان بیرونی »است .
کتاب های مذهبی به خصوص قرآن درباره ی سنگ های گران بها اظهاراتی دارند و مردم را تشویق میکند که با تمام اشیایی که خداوند خلق کرده و استفاده از آن را منع نکرده است خود را آراسته کنند.
با این حال زیورآلاتی که باعث تکبر , برتری و اسراف کاری می شود مورد تایید نیست . با توجه به زیورآلاتی از قبیل صدف و مروارید که از دریاها استخراج می شوند و استفاده از آن ها بسیار مورد تایید واقع شده اند این حقیقت برداشت می شود که اغلب جوامع اسلامی اولیه از محصولات دریایی به عنوان زیورآلات استفاده می کردند و مروارید های بزرگ به وسیله ی دولت مردان و افراد نخبه به عنوان هدیه اهدا می شدند .
آیه های قرآنی مرتبط
در قرآن بر این موضوع تاکید شده است که پوشاک و اشیای مختلفی از جنس طلا , نقره و ابریشم به کسانی که به بهشت خواهند رفت و شایسته ی حضور در آنجا هستند پاداش داده خواهد شد.
در زیر نقل قول هایی از آیات مرتبط با این موضوع بیان شده است : « و او کسی است که دریا را مسخر شما قرار داد تا از آن زیورآلاتی که خود را با آن آراسته می کنید استخراج کنید » ( سوره ی نحل آیه ی ۱۴ )
(درباره ی دوشیزگان در بهشت ) : «آن ها همچون یاقوت و مرجان اند » (سوره ی الرحمن م آیه ی ۵۸)
(درباره ی بهشت عدن ) : « … در آنجا با دستبندهایی از طلا آراسته می شوند , و لباس هایی فاخر از حریر دربر میگیرند.»
«خداوند کسانی را که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند در باغ های بهشتی وارد بهشت می کند که از پای درختانش نهر ها جاری است . در آنجا دستبند هایی از طلا و مروارید زینت می شوند و لباس هایشان از حریر است » (سوره ی حج /آیه ی ۲۳)
« محبت امور مادی از قبیل طلا و نقره در نظر مردم جلوه داده شده است …. ولی این ها وسایل گذران زندگی دنیاست …» (سوره ی آل عمران / آیه ی ۱۴)
همان طور که معلوم است خداوند جواهرات طلا و نقره را منع نکرده است , بلکه تاکید کرده است که انسان ها نباید در ایمان و اعتقاد خود با ارزش نهادن به این اشیایی که برایشان بی فایده است غفلت کنند و با غرور و جاه طلبی به امور دنیوی وابسته باشند . علاوه بر آن , برخی از آیات اجازه می دهند که انسان ها اگاهانه و ناآگاهانه این لباس ها و اشیا را بپوشند و با خود حمل کنند . برای مثال در سوره ی فاطر درباره ی آب های شیرین و سخت می گوید :« شما از آنجا گوشت تازه ماهی صید می کنید و میخورید و زیورآلاتی که خود را با آن آراسته می کنید , استخراج می کنید . » در اینجا زیورآلاتی که بیان شده است قطعا محصولات دریایی از قبیل مروارید و صدف هستند.
آیه ی دیگری در قرآن می گوید :« ای فرزندان آدم ! زینت خود را از هر مسجد بگیرید .» «چه کسی زینت خدا را که برا ی بندگانش فراهم کرده منع کرده است »
شیوه های ارائه شده
ممکن است در زمینه ی جواهرسازی اسلامی شاهد شیوه های زیادی از قبیل جواهرات گل دار , سیاه قلم و موارد دیگری به صورت جداگانه یا مشترک باشیم . نقش های گل دار و هندسی اغلب اوقات , بیشتر استفاده می شوند . پیوسته خطاطی روی جواهرات شیوه ای برای زینت دادن به آن به کار گرفته شده است . خطاطی برروی جواهرات که به منظور زیبایی شناسی و همچنین مقاصد دیگر صورت می گیرد می تواند به عنوان زینتی متداول بررسی شود . برخی از اسامی مقدس مانند الله , محمد و اسامی مقدس و مهم , آیات و نقل قول های زیبا از قرآن به شیوه ی خطاطی بر روی جواهرات نوشته می شوند.
منبع: نشریه طلا جواهر
